6de uitstervingsgolf: erger dan klimaatchaos ?
1/ Het begrip: Wilson
2/ De evolutie wereldwijd: De 6de uitstervingsgolf:
Alle andere leven liquideren en als uitroeier zelf overleven ?
Meer dan een miljoen planten en dierensoorten bedreigd met uitsterven
De toekomst: miljoenen jaren nodig voor herstel van de soortenrijkdom
3/ Gerardo Ceballos: “De massale vernietiging van wilde dieren is een urgenter probleem dan het klimaat”
4/ Specifiek: Door uitroeiing insecten dreigt ‘ineenstorting van de natuur'; Damian Carrington, milieu-journalist The Guardian
Afrondend: Wij, de generaties die de toekomst van het leven op Aarde verkwanselden ?
eschamend: (tot voor kort) in heel mijn bibliotheek geen boek over biodiversiteit ! En dat wil zich ‘groene Belg’ noemen … Over klimaat daarentegen, een hele resem. Nu ja, ik heb hier wel een boekje over de man die het concept ‘biodiversiteit’ lanceerde: Edward O. Wilson: “Het raadsel van het menselijk bestaan.”
Verder veel boeken ook al van in mijn jonge jaren over al dan niet bedreigde dieren. Boeken in het Nederlands, Engels, Frans en Duits. Maar biodiversiteit is meer dan bedreigde dieren en planten. Het gaat om heelder ecosystemen.
Van mijn veertiende jaar heb ik nog correspondentie met het Wereld Natuur Fons toen, maar het was ondanks ook het werk in 2016 aan een artikel over de ‘Planetaire Grenzen’ - https://www.mo.be/opinie/planetaire-grenzen-overschrijden-we-niet-straffeloos - dat het tot me doordrong dat de strijd om de biodiversiteit nog belangrijker is dan die om het klimaat.
Het klimaat waar ik de jongste jaren ook meerdere keren voor ging betogen. Voor biodiversiteit wordt er nog niet betoogd; staat de collectieve bewustwording nog op een laag pitje en omdat er geen collectieve actie voor ondernomen wordt, blijft het bewustzijn ook laag.
Dat de biodiversiteitskeldering nog belangrijker is dan de klimaatkwestie, zou je in essentie zo kunnen toelichten: met een grote biodiversiteit kan ‘de natuur’ veel klimaatschommelingen aan. Omgekeerd niet.
Overigens is de biodiversiteit maar één van de 9 ‘planetaire grenzen’ en zoals bekend worden er daar nu al minstens 6 van overschreden, waaronder ook die van de biodiversiteit. https://www.stockholmresilience.org/research/research-news/2022-04-26-freshwater-boundary-exceeds-safe-limits.html
Hoog tijd om in een dossier de essentie bijeen te brengen.
1/ Het begrip: Wilson
60-plussers van nu hebben het ontstaan van de ‘moderne milieubeweging’ in de jaren 60 en 70 van de 20ste eeuw, nog meegemaakt. Toen ging het vooral nog om milieuvervuiling, de vogelvangst en het verdwijnen van waardevolle natuurlandschappen en individuele diersoorten. Sommige soorten zagen we inderdaad helemaal verdwijnen, zoals de leeuweriken op het veld. Andere, zoals eksters, wisten zich toch te handhaven.
Mettertijd kregen we er andere ecologische zorgen bij, met name die over het ontsporend klimaat waar vanaf 2018 door toedoen van een schoolstakend Zweeds tienermeisje een hele jongeren-klimaat-beweging tegen in het getouw kwam.
Nog in 2018 ontstond met ‘Extinction Rebellion’ ook een wereldwijde beweging die zich verzet tegen zowel de klimaatverandering alsook het verlies aan biodiversiteit.
Het begrip ‘biodiversiteit’ was toen amper 32 jaar, maximaal 41 jaar oud. Gelanceerd in 1986 door de biologen E.O. Wilson en Walt Rosen. Alhoewel collega Thomas Lovejoy in 1977 voor het eerst met de term ‘biologische diversiteit’ als entiteit kwam, naar analogie van genetische diversiteit.
Met ‘biodiversiteit’ of ‘biologische diversiteit’ wordt de verscheidenheid aan levensvormen aangeduid binnen een gebied of de hele planeet. “Biodiversiteit omvat” – zo leert Wikipedia “de verscheidenheid aan verschillende ecosystemen, de verscheidenheid aan verschillende soorten binnen een ecosysteem en de genetische variatie binnen een soort. Een veelgebruikte maat voor biodiversiteit van een gebied is de soortenrijkdom van een bepaalde groep soorten (zoals planten, vogels, algen). De biodiversiteit van een ecosysteem wordt vaak gebruikt als indicator voor de gezondheid ervan.”
Van nature uit zijn er tussen de regio’s op aarde grote verschillen qua biodiversiteit. Zo zijn tropische streken veel soortenrijker dan de poolgebieden. De twee landen met de grootste en de op een-na-grootste biodiversiteit, liggen in Zuid-Amerika: Brazilië en Colombia. “Colombia kent de grootste globale biodiversiteit in vogels (rond de 1900 soorten, waarvan 150 soorten kolibries), kikkers, vlinders (14.000) en bloemen (>50.000).” https://nl.wikipedia.org/wiki/Biodiversiteit
Het begrijp biodiversiteit gaat hand in hand met dat van de ecologische evenwichten. De poolgebieden mogen dan al een beperkte biodiversiteit hebben, tot voor de industriële ‘beschaving’ haar intrede deed, functioneerden ook daar evenwichten waar ook mensen (de Inuit of Eskimo’s) deel van uitmaakten.
Bij o.a. wetenschappers, journalisten, politici vond de term ‘biodiversiteit’ snel ingang maar uit een studie uit 2020 bleek dat bij de Nederlanders de kennis ervan toch heel beperkt als ze al niet geheel afwezig was. Niet voor niets noemde de Duitse bioloog, ecoloog en econoom Joachim Spangenberg in een interview met het maandblad MO* van oktober 2010 “menselijke dwaasheid de grootste bedreiging” voor de bedreigde biodiversiteit. “Als we ons echt zouden realiseren dat biodiversiteit de basis is van ons overleven, dan zouden we om aandacht schreeuwen.” Bij de beleidsmakers met name, “die zich gewoon niet realiseren hoe ernstig het probleem is.”
De term is dan ook niet bij machte geweest om de ‘zesde grote uitstervingsgolf’ – dit keer op rekening van Homo Sapiens - een halt toe te roepen. Integendeel: net als bij het klimaat versnelt de uitstervingsgolf nog. Onder andere in Frankrijk heeft Pablo Servigne hiervoor zelfs een nieuw soort wetenschapstak ontwikkeld: de ‘collapsologie’.
In tal van kringen wordt het belang van evenwichten en een biodivers rijke natuur voor de menselijke samenlevingen ondertussen toch breed erkend. Dat leidde onder andere de Europese Unie tot het opstellen van een ‘Biodiversiteitsstrategie’. Er bestaat inmiddels ook een Wereldwijde Coalitie voor Biodiversiteit – de “High Ambition Coalition for Nature and People’: https://www.campaignfornature.org/high-ambition-coalition#:~:text=The%20High%20Ambition%20Coalition%20(HAC,source%20of%20our%20economic%20security
Er bestaat ook een Belgische biodiversiteitscoalitie: https://www.biodiversity.be/
Jaarlijks vind er op 22 mei een Internationale Dag van de Biodiversiteit plaats en parallel aan de klimaattoppen loopt er ook een serie Biodiversiteitstoppen.
Een verhelderende grafiek: de paarse lijn staat voor de piekende menselijke wereldbevolking. (aantallen: rechts) De er aan vasthangende groene lijn voor het aantal uitstervende planten en dieren. (aantallen links)
Bron: https://www.biologicaldiversity.org/programs/population_and_sustainability/extinction/index.html
2/ De evolutie wereldwijd: De 6de uitstervingsgolf:
Alle andere leven liquideren en als uitroeier zelf overleven ?
Meer dan een miljoen planten en dierensoorten bedreigd met uitsterven
In het overzicht “2019: A Year in Review” van de ‘IPS World Desk’ werd een IPBES-studie vermeld die stelt dat “more than a million animal and plant species are now threatened with extinction – many within decades.”
Planten en dieren die verdwijnen, dat betekent ook minder voedsel voor de soort die alles verslindt wat ze voor haar tanden vindt. Daar waar de klimaatontregeling onze soort ook al voor voedselproblemen stelt: IPS: “More than 50 million people across Southern, Eastern and Central Africa are facing a hunger crisis because of extreme weather conditions.”
Wat blijft er in die context nog over van de hoogverheven Duurzame Doelen van de Verenigde Naties ? IPS: “The SDG’s are in trouble and the UN’s Secretary General has issued a clear warning: a “much deeper, faster and more ambitious response is needed to unleash the social and economic transformation needed to achieve our 2030 goals.”
Als de mens verschijnt: het andere leven verdwijnt …
We zitten midden in de zesde massale uitstervingscrisis. Men schat dat momenteel 30.000 soorten per jaar (of drie soorten per uur) uitsterven. Vergelijk dit met de natuurlijke achtergrondsnelheid van één uitsterving per miljoen soorten per jaar, en je begrijpt waarom wetenschappers het een ongeëvenaarde crisis noemen.
De huidige uitstervingsgolf verschilt van de vorige grote golven – zoals die van de dinosaurussen - doordat ze wordt veroorzaakt door één enkele soort in plaats van door een planetair of galactisch fysiek proces. Wel heeft de mens eerder al kleinere uitstervingsgolven veroorzaakt.
Bij het uitzwermen van Homo Sapiens 90.000 jaar geleden uit Afrika naar het Midden-Oosten, bij de oversteek 40.000 jaar geleden naar Europa en Australië, 12.500 jaar geleden naar Noord-Amerika en 8.000 jaar geleden naar het Caribisch gebied: altijd volgden golven van uitsterven. Eerst verdwenen de grote dieren waar de jagers-verzamelaars jacht op maakten. Dan kwamen de boeren die grote natuurgebieden inpalmden en ‘wilde’ planten en dieren vervingen door gedomesticeerde soorten. Bizons en oerrunderen maakten plaats voor kuddes vee. De industrialisering gaf nog meer soorten de genadeslag. Industrialisering die gepaard ging met het opdelven en opstoken van massa’s fossiele brandstoffen én de bevolkingsexplosie: het aantal mensen ging van 1 miljard in 1800 naar 2 miljard in 1930 en 7,7 miljard in 2019.
Geen enkele andere grote diersoort nam ooit in de geschiedenis van de planeet zo snel in aantal toe met zo’n verwoestende gevolgen voor zijn mede-aardbewoners. De impact van de mens is zo verregaand dat wetenschappers ons tijdperk (vanaf 1900) het Antropoceen noemen.
Mensen zijn overal actief: van de polen tot de evenaar, van op de bodem van de diepzee tot op de toppen van de Mount Everest, varend op of onder water, vliegend in de lucht en in de ruimte, gravend in de ondergrond … Vis, vlieg, mol … De mens is het allemaal tegelijk.
Dat zet alle andere leven onder druk. Een studie over 114 landen ontdekte dat bevolkingsdichtheid met 88 % nauwkeurigheid het aantal bedreigde vogels en zoogdieren voorspelde. "Bevolkingsdichtheid is een sleutelfactor in soortenbedreigingen," zei Jeffrey McKee, een van de auteurs van de studie.
Wereldwijd wordt nu meer dan 12 % van de zoogdieren (waaronder ‘iconische dieren’ zoals olifant en bonobo, wiens DNA net als dat van chimpansee voor 98,7% overeenstemt met dat van de mens), 12 % van de vogels (waaronder het korhoen uit onze Hoge Venen), 31 % van de reptielen, 30 % van de amfibieën en 37 % van de vissen met uitsterven bedreigd. Dat laatste vormt nu al een voedselprobleem voor tal van zuiderse vissersgemeenschappen.
Zet u maar schrap …
Eerder kwam het in De Groene Belg al aan bod - in bijdragen van de Fransman Pablo Servigne - hoe ‘leeg’ onze natuur geworden is.
In het boek “Sapiens’ van de Israëliër Harari en in schema’s van de Britse bevolkingsorganiatie Population Matters dan weer bleek hoe weinig gewicht de wilde dieren nog in de weegschaal werpen tegenover dat van 8 miljard mensen en honderden miljarden ‘stuks’ vee.
Schema van de Britse bevolkingsorganisatie Population Matters dat duidelijk maakt hoe de mens en zijn vee de planeet hebben overgenomen (alvast inzake gewicht, ‘biomassa’) van de wilde natuur. Wat ons nu nog rest aan biodiversiteit is een schimmige restant van de immens rijke biodiversiteit die Planeet Aarde kende voor de mens vernietigend toesloeg.
https://populationmatters.org/biodiversity/
Harari dacht in 2012 nog zijn hoofdstuk over de mens als ‘ecologische seriemoordenaar’, positief te kunnen afronden met de woorden dat “van alle grote dieren, de enige die de menselijke zondvloed overleeft, de mens zelf zal zijn, samen met de boerderijdieren die dienen als galeislaven op de ark van Noah”. In 2015 schreef Harari zelfs het boek ‘Homo Deus’. Die “kleine geschiedenis van de toekomst” met verhalen over hoe de mens zich het onsterfelijk leven zou eigen maken, lag amper 5 jaar later al aan ‘corona-diggelen’.
Net zoals ‘Homo Deus’ me bij het lezen, vaak deed hoofdschudden, zo is het ook met verbazing kijken naar economen die al schattingen maken over de economische groei ‘na corona’. Alsof we niet nog veel meer van dat soort probleemgevallen op onze nek gaan krijgen, gezien de vernietiging aan nooit eerder geziene rotvaart van de laatste tropische oerwouden maar ook van bv. de Braziliaanse Cerrado en de Braziliaans/Boliviaanse/Paraguyaanse Pantanal.
In een uit 2016 daterende Groene Belg-bespreking van door het ‘Stockholm Resilience Centre’ ontwikkelde overzicht van de 9 planetaire grenzen – https://www.mo.be/opinie/planetaire-grenzen-overschrijden-we-niet-straffeloos - zie je op de eerste illustratie de ‘biosferische integriteit’ bovenaan. Het onderdeel ‘genetische diversiteit’ kleurde toen reeds alarmerend rood: de grens werd daar al overschreden.
Toch was het ook voor mezelf en een paar mensen met wie ik er over sprak, serieus schrikken toen we in De Standard van vrijdag 14 augustus 2020, een interview vonden van Ine Renson met de Mexicaanse conservatiebioloog Gerardo Ceballos die stelt dat we “alle leven op aarde aan het vernietigen zijn, ook dat van de mens”. En veel tijd om ons te redden, hebben we niet meer. Hopenal nog een jaar of dertig. Ceballos noemt de keldering van de biodiversiteit, zelfs een veel dringender probleem dan dat van de klimaatopwarming.
Het volledig interview is op het web als abonnee-artikel hier te vinden: https://www.standaard.be/cnt/dmf20200813_97639423
Hier volgt nu een licht bewerkte, licht tot de essentie ingekorte, en daardoor wel nog iets zwaardere versie. Zet u maar even schrap.
(Inkortingen staan aangeduid met (…) )
Gerardo Ceballos:
“De massale vernietiging van wilde dieren is een urgenter probleem dan het klimaat”
Interview: Ine Renson
“Twintig jaar nog. Twee decennia om de mensheid te redden. Het is niet de vrolijkste boodschap die de Gerardo Ceballos deze zomer de wereld in stuurt. Maar ze is – understatement – nogal pertinent.”
Zo opende Ine Renson haar interview via Skype met de Mexicaanse conservatiebioloog die bekend werd door “zijn decennialange werk over de conservatie van wilde dieren. Zijn studies zetten mee de standaarden voor bescherming van wild en de inrichting van nationale parken in ontwikkelingslanden. Hij was een van de wetenschappers die in 2015 stelden dat we het tijdperk van de zesde massa-extinctie van het leven op aarde zijn binnengetreden. (…)
De papers die Ceballos daarover in 2015 en 2017 publiceerde, met onder meer de beroemde Stanford-bioloog Paul Ehrlich (bekend van zijn werk over overbevolking), sloegen in als een bom. Begin juni 2020 verscheen een derde: ‘Gewervelde dieren op de rand van de afgrond als indicatoren van biologische vernietiging en de zesde massa-extinctie’. (…)
‘De voorbije 650 miljoen jaar verloren we elke eeuw ongeveer 1 soort op 5.000. Sinds 1900 gaat het honderd keer sneller. We verloren in een eeuw evenveel soorten als normaal in 10.000 jaar.’”
Dat is dan nog een onderschatting. Want de meeste soorten stierven uit voor we ze ooit geregistreerd hadden. Als een oerwoud omver gehakt wordt, trekt er niet eerst een inventarisdienst het woud in.
Ceballos: “Deze crisis is erger dan de klimaatverandering. Ze is urgenter. Als we de massale biologische vernietiging de komende 15 tot 20 jaar niet stoppen, is de kans verkeken. De toekomst van alle levende wezens, ook van de mens, wordt de komende twee decennia bepaald.’ (…)
‘Klimaatverandering en vervuiling kun je nog herstellen. Je kunt je aanpassen. Maar extinctie is finaal. Als je een soort verliest, is ze weg. Planten en dieren zijn de basis voor alle leven op aarde. Ze leveren de ecosysteemdiensten die we nodig hebben om te overleven, van de juiste combinatie van gassen in de atmosfeer, tot bestuiving en de omzetting van zonne-energie. Als we de extinctie niet stoppen, kunnen we ook de klimaatverandering niet tegengaan. Biodiversiteit is het fundament van ons huis. Als je daar te veel stenen uit weghaalt, stort het in.’”
Renson: “Waarom leidt de vernietiging van diersoorten uiteindelijk tot het verdwijnen van de mens?”
Ceballos: “Dat heeft te maken met de onderlinge afhankelijkheid van soorten en cascade-effecten op vitale ecosysteemdiensten. Neem de handel in wilde dieren. Die bedreigt niet alleen de dieren, maar ook onze gezondheid. Als je vleermuizen, schubdieren, civetkatten en honden in kooien op elkaar zet in ‘versmarkten’, waar ze op elkaar schijten en plassen, ontstaan levende labs van virussen. Zo is covid-19 vermoedelijk ontstaan. Doordat we bossen vernietigen en te dicht bij wilde dieren gaan leven, kunnen virussen makkelijker overspringen van dier op mens. Alle grote epidemieën van de voorbije 50 jaar zijn het gevolg van de vernietiging van habitats, illegale handel en de consumptie van wilde dieren.’
‘Maar het gaat veel verder. Pesticiden vernietigen de bijen nodig voor de bestuiving van gewassen. Vliegen en kakkerlakken zijn onze natuurlijke mestverwerkers. Vleermuizen spelen een cruciale rol bij de instandhouding van bossen. Olifanten zijn in Afrika de beheerders van de savanne. Als zij verdwijnen, groeit het gras te hoog, waardoor je een paradijs krijgt voor ratten en muizen die zich razendsnel vermenigvuldigen. Die knaagdieren dragen een hoop ziektes mee die dodelijk zijn voor de mens.” (…)
Renson: Waarom verdwijnen soorten in dit ontstellende tempo?
Ceballos: “Door de impact van de mens, met als voornaamste drijfveren de exploderende wereldbevolking, consumptie en technologie met een grote milieu-impact. We hebben elk jaar meer land nodig voor industriële landbouw, waarvoor we woonplaatsen van dieren vernietigen.” (…)
Renson: Waarom zijn we niet massaal gealarmeerd als ons eigen lot op het spel staat?
Ceballos: “De omvang van de crisis is nog niet zo lang duidelijk. Onze eerste paper is maar vijf jaar oud. Voordien wisten we dat het erg was, maar we hadden de data niet om het te bewijzen. Er werd te weinig over extinctie gepraat. Wetenschappers die onderzoek doen naar de klimaatverandering hebben wel een discours gevonden om hun boodschap tot bij de massa te brengen. Dat willen wij nu ook doen.” (…)
Daartoe richtte Ceballos met onder meer Paul Ehrlich, eind 2019 het platform Stop Extinction op. Ceballos: “We staan voor een immense marketingopdracht. Bewustzijn is gebaseerd op data en harde feiten, maar ook op hoop. Alleen met hoop krijg je mensen in beweging. We kunnen mensen, bedrijven en overheden niet engageren als alles verloren lijkt. Ik ben hoopvol. We krijgen steun van machtige mensen. Een Amerikaanse filantroop die me hoorde spreken, investeert nu massaal veel geld. We willen 1 miljard dollar binnenhalen. Facebook, Apple, Microsoft en Unilever moeten mee op de kar. Over 3 jaar moet iedereen op de planeet weten dat uitsterving een even groot probleem is als klimaatverandering.”
Renson: Wat kunnen we doen om het tij te keren?
Ceballos: “We kunnen beginnen met gerichte ingrepen. China moet de illegale handel in wilde dieren aan banden leggen. Tot nu konden de Chinezen volhouden dat ze niet wisten wat het gevaar daarvan was. Nu hebben ze een pandemie veroorzaakt. Als dat nog eens gebeurt, kunnen we hen voor de rechter dagen. Er zijn mensen in de VS en Europa die dat overwegen. Ook de legale jacht op wilde dieren wereldwijd moet beter worden gecontroleerd.
Tegelijk moet er meer geld naar conservatie. Ik pleit voor een internationaal akkoord met afdwingbare doelstellingen, zoals we die hebben voor het klimaat. En voor een globale instelling die superviseert. Je kunt meer verdienen door ongerepte natuur te vrijwaren dan door haar te vernietigen. Zowel lokale gemeenschappen als nationale overheden worden er beter van. Als je hen daarover goed informeert, zullen ze dat inzien. Daarom hebben we instellingen nodig die niet alleen illegale handel bestraffen, maar die ook helpen de transitie door te voeren. Veel hoeft dat niet te kosten. We hebben 50 miljard nodig om de mensheid te redden. Dat is minder dan 1 procent van de wereldeconomie.”
Renson: Om habitats te vrijwaren, moet ook de groei van de industriële landbouw worden ingedijkt. Dan bots je op de belangen van Big Agriculture.
Ceballos: “Ja, maar ook dat is mogelijk. In twintig jaar kun je een massieve verandering doorvoeren in de productieketen. Duizenden bedrijven slagen er al in hun voetafdruk te verkleinen. We hebben twee decennia om dat op te schalen.’
Renson: Ligt de verantwoordelijkheid hogerop of ook bij onszelf ?
Ceballos: “Ze ligt bij iedereen. Bevolkingsdruk, consumptie en technologie zijn de belangrijkste drijfveren van de vernieling, we kunnen als individu niet wegkijken. Als je kunt kiezen tussen shampoo met of zonder palmolie, en je weet dat je met de tweede orang-oetans redt, ga je daar 2 cent meer voor betalen. (…).”
“De belangrijkste reden om planten en dieren te beschermen zijn we zelf. Als we hen niet redden, redden we het zelf niet.”
Renson: De regio’s en soorten die het meest in gevaar zijn, liggen allemaal in ontwikkelingslanden. Hoe behoed je die voor de verleiding snel geld te verdienen door bossen te kappen ?
Ceballos: “Door andere opties te geven. Stropers krijgen 20 cent voor een slang. Met Stop Extinction willen we geld ophalen, naar die gemeenschappen gaan en zeggen: je verdient meer door duurzaam om te gaan met je bossen. Dat doen we nu al. In Mexico hielp ik een groot beschermd gebied opzetten. Daar oogsten ze nu orchideeën, honing en peper. Omdat het meer opbrengt dan de vernietiging, zijn ook de eigenaars tevreden.” (…)
Renson: U werkte uw hele loopbaan op strategieën om wilde dieren en natuur te beschermen. Een maat voor niets?
Ceballos: “Zo zie ik dat niet. Al die beschermde gebieden zijn er. In Mexico konden we flamingopopulaties optrekken van 4.000 naar 40.000. Op kuststroken waar 40.000 zeeschildpadden zaten, zijn er nu 2 miljoen. We bewezen dat het kan. Die succesverhalen moeten we opschalen.” (…)
De mensheid zal de komende eeuw niet verdwijnen, maar wel de beschaving die we nu kennen. Als de massa-extinctie en de klimaatverandering versneld doorgaan, verwacht ik dat ten laatste tegen 2050. Dan zie ik scenario’s zoals in de films van ‘Mad max’, waarbij we allemaal slechteriken worden die proberen te overleven.” (…)
“Als dat echt gebeurt, wordt het menselijk lijden gruwelijk, met pandemieën, hongersnoden en vluchtelingen over de hele wereld. Dan wordt dit een grimmige plek om te leven. Ik wil dat niet, niemand wil dat. Daarom heb ik hoop. Er zijn veel redenen om planten en dieren te beschermen. Maar de belangrijkste zijn we zelf. Als we ze niet redden, redden we het zelf niet.”
4/ Concreet …
Door uitroeiing insecten dreigt ‘ineenstorting van de natuur'
Door Damian Carrington, milieu-journalist The Guardian, 10/2/2019
De insecten van de wereld razen het pad naar uitsterving af en er dreigt een "catastrofale ineenstorting van de ecosystemen van de natuur", zo luidt de conclusie van een wereldwijde wetenschappelijke studie terzake.
Meer dan 40% van de insectensoorten neemt af en een derde wordt bedreigd, zo blijkt. De snelheid van uitsterven ligt bij insecten acht keer hoger dan bij zoogdieren, vogels en reptielen. De totale massa aan insecten daalt met een steile 2,5% per jaar, wat suggereert dat ze binnen een eeuw kunnen verdwijnen. Maar insecten zijn zijn 'essentieel' voor het goed functioneren van alle ecosystemen, als voedsel voor andere wezens, bestuivers en recyclers van voedingsstoffen.
“Het gaat heel snel”
Ineenstortingen van insectenpopulaties werden opgetekend in Duitsland en Puerto Rico, maar de crisis is wereldwijd. De onderzoekers zetten hun conclusies in ongewoon krachtige bewoordingen uiteen voor een ‘peer-reviewed’ wetenschappelijk artikel: "Tenzij we onze manier van produceren van voedsel veranderen, zullen insecten als geheel binnen enkele decennia het pad van uitsterving opgaan", schrijven ze. "De gevolgen voor de ecosystemen van de planeet zijn op zijn zachtst gezegd catastrofaal."
De analyse, gepubliceerd in het tijdschrift ‘Biological Conservation’, wijst op de intensieve landbouw als de belangrijkste oorzaak van de dalingen. Vooral het zware gebruik van pesticiden. Verstedelijking en klimaatverandering zijn ook belangrijke factoren.
"Als de verliezen aan insectensoorten niet worden gestopt, zal dit catastrofale gevolgen hebben voor zowel de ecosystemen van de planeet als voor het voortbestaan van de mensheid", stelt Francisco Sánchez-Bayo, van de universiteit van Sydney, Australië, die de recensie schreef samen met Kris Wyckhuys van de ‘China Academy of Agricultural Sciences’ in Beijing.
Het jaarlijkse verlies van 2,5% over de afgelopen 25-30 jaar is "schokkend", verklaarde Sánchez-Bayo aan The Guardian: "Het gaat heel snel. Over 10 jaar heb je een kwart minder, over 50 jaar nog maar de helft en in 100 jaar heb je er geen meer."
Directe repercussies van het insectenverlies zijn er voor de vele vogels, reptielen, amfibieën en vissen die insecten eten. "Als hun voedselbron verdwijnt, hongeren al deze dieren dood."
De nieuwe analyse baseert zich op de 73 meest degelijke studies die tot nu toe gedaan werden om de achteruitgang van insecten te beoordelen. Vlinders en motten behoren tot de ergst getroffenen.
Bijen worden ook ernstig bedreigd, waarbij in 2013 in Oklahoma in de VS nog slechts de helft van de hommel-soorten aanwezig was van die van 1949. Het aantal honingbijkolonies in de VS lag op 6 miljoen in 1947. Sindsdien gingen er 3,5 miljoen verloren.
Er zijn ook nog grote leemtes in onze kennis. Zo is nog zeer weinig bekend over veel soorten vliegen, mieren, bladluizen, schildwantsen en krekels. Experts zeggen dat er echter geen reden is om te denken dat ze het beter doen dan de bestudeerde soorten.
Een klein aantal zich aanpassende soorten neemt wel in aantal toe, maar lang niet genoeg om op te tornen tegen de grote verliezen. "Er zijn altijd soorten die profiteren van het vacuüm dat overblijft door het uitsterven van andere soorten," zegt Sanchez-Bayo.
Een andere landbouw is hoogdringend nodig
De meeste studies die nu meegerekend werden, komen uit West-Europa en de VS. Een kleiner aantal betreft landen zoals Australië, China, Brazilië en Zuid-Afrika. Voor de resterende wereldregio’s zijn weinig studies beschikbaar.
"De belangrijkste oorzaak van de achteruitgang is de intensivering van de landbouw," zegt Sánchez-Bayo. "Denk aan de verwijdering van alle bomen en struiken die de velden vroeger omringden. Hierdoor ontstonden gladde, kale velden die dan nog worden behandeld met synthetische meststoffen en pesticiden."
Volgens Sánchez-Bayo lijkt de ondergang van de insecten te zijn begonnen aan het begin van de 20e eeuw. Ze versnelde tijdens de jaren 1950 en 1960 en bereikte ‘alarmerende proporties’ in de afgelopen twee decennia.
Sánchez-Bayo acht nieuwe soorten van insecticiden die de afgelopen 20 jaar werden in gebruik genomen in hoge mate verantwoordelijk. Daarvan zijn ‘neonicotinoïden’ en ‘fipronil’ – herinner u het fipronil-eierenschandaal bij ons van zomer 2017 - bijzonder schadelijk omdat ze routinematig worden gebruikt en blijven circuleren in de omgeving: "Ze steriliseren de grond en doden alle larven." Dit heeft zelfs gevolgen in omliggende natuurgebieden; de 75% insectenverliezen die opgemeten werden in Duitsland betroffen beschermde gebieden.
De mens moet de manier waarop hij voedsel produceert, veranderen, stelt Sánchez-Bayo. Hij merkt op dat biologische boerderijen meer insecten herbergen. "De op industriële schaal georganiseerde intensieve landbouw: dat is degene die de ecosystemen doodt."
In de tropen, waar industriële landbouw vaak nog niet aanwezig is, wordt aangenomen dat de stijgende temperaturen door de klimaatverandering een factor in de achteruitgang vormen.
“De ecologie van de planeet is aan het breken”
Sánchez-Bayo stelt dat de ongebruikelijk sterke taal in de recensie tot doel heeft om “de mensen wakker te maken". "Als je bedenkt dat 80% van de biomassa van de insecten in 25-30 jaar verdwenen is, stelt zich hier echt een groot probleem."
Ook andere wetenschappers zijn het erover eens dat de insectenverliezen een wereldwijd probleem vormen. "Het bewijsmateriaal wijst allemaal in dezelfde richting", zei Prof Dave Goulson van de Universiteit van Sussex. "Het zou ons allen enorm moeten bezighouden, want insecten vormen de kern van elk voedselweb. Ze bestuiven de grote meerderheid van plantensoorten, houden de grond gezond, recyclen voedingsstoffen, bestrijden plagen en nog veel meer. Je kan van hen houden of hen verafschuwen, maar wij mensen kunnen niet overleven zonder insecten."
Matt Shardlow, van de natuurbeschermingsorganisatie Buglife, stelt: "De ecologie van de planeet is aan het breken. Er is nood aan een intense en wereldwijde inspanning om deze vreselijke trends te stoppen."
Naar zijn mening overbenadrukt de nieuwe analyse, de impact van pesticiden en onderschat ze het broeikaseffect, terwijl ook nog andere factoren zoals lichtvervuiling een rol kunnen spelen.
Autobestuurders kunnen het verdwijnen van insecten zelf ook vaststellen op hun voorruit. Sánchez-Bayo vertelde The Guardian daarover dat hij onlangs merkte hoe hij tijdens een gezinsvakantie 400 mijl (700 km) door landelijk Australië kon rijden, zonder één keer de voorruit te moeten schoon maken. "Jaren geleden moest je dit constant doen."
Paul Ehrlich – bekend van het boek ‘Population Bomb’ (1968) – betreurde dat de onderzoekers niet wijzen op de menselijke overbevolking en overconsumptie. Want het is dat duo dat alle milieuproblemen van het uitsterven van de insecten tot de klimaatverandering ‘aanstuurt’.
Voor het originele artikel: zie https://www.theguardian.com/environment/2019/feb/10/plummeting-insect-numbers-threaten-collapse-of-nature
5/ Afrondend: Wij, de generaties die
de toekomst van het leven op Aarde verkwanselden ?
Links: grafische voorstelling van een deel van de versnellende 6de grote extinctie. De ‘Background’-stippellijn onderaan staat voor de natuurlijke achtergrondsnelheid van één uitsterving per miljoen soorten per jaar. Rechts: de ook al met uitsterven bedreigde orang oetans. (foto WWF) Als we zelfs onze naaste neven, de (andere) mensapen uitroeien, wat voor monsters zijn wij mensen dan ?
Nog even terug naar het IPS-overzicht ‘2019: A Year in Review’. Dat eindigde met te stellen dat we de jeugdige klimaatbetogers moeten volgen: “It is imperative that we follow their lead to secure the future they will inherit, and pay heed to Secretary General Antonio Guterres warning: “Do we really want to be remembered as the generation that buried its head in the sand, that fiddled while the planet burned?”” http://www.ipsnews.net/2019/12/2019-year-review/?utm_source=English+-+IPS+Weekly&utm_campaign=24a4cd406a-EMAIL_CAMPAIGN_2019_12_19_10_02_COPY_01&utm_medium=email&utm_term=0_eab01a56ae-24a4cd406a-5213413
Vertaald: willen we de geschiedenis ingaan als de generaties die de toekomst van de mensheid verkwanselden ? En niet alleen van de mensheid, maar van een heel groot deel van het leven op aarde. Of … zal de natuur ons andermaal te slim af zijn en moeten we er op hopen dat de natuurlijke wonderen de wereld nog niet uit zijn ?
Jan-Pieter Everaerts (2019-2024)
Lichtpuntje: er zijn ook soorten die het door de klimaatopwarming wel goed doen, zoals de muurhagedis. Hier eentje die sinds een paar jaar mijn gezelschap is komen opzoeken … ‘Mijn kleine draakje’ … (foto jpe)