De Groene Belg 1232

Onafhankelijk Belgisch e-zine – 8/12/2016 – 7 pagina's

Het hoe en waarom van ‘Duurzaam leven’

Wat Nederland én Duitsland kunnen, moet België ook kunnen ?

“Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn” blokletterde Metro.be woensdagavond 7 december 2016.

Tegen 2050 klimaatneutraal. Zo staat het in de Energie-agenda van de regering. Aardgas moet weg uit de Nederlandse huishoudens. “In plaats daarvan moeten huizen en kantoren verwarmd worden met warmte uit afvalverbranding, geothermie en restwarmte van de industrie.” Verder worden “vanaf 2035 geen benzine- of dieselwagens meer verkocht. Alle vervoer moet op basis van elektriciteit en waterstof. Nederlanders moeten nog vaker de fiets nemen. Vrachtwagens zullen rijden op biobrandstof en vliegtuigen vliegen op schonere kerosine.” En zo wil men nog tal van andere veranderingen doorvoeren.

Tegen 2050 klimaatneutraal: je kan dat sterk vinden. Maar Nederlandse milieuorganisaties vinden de energie-agenda te weinig ambitieus. Gezien de klimaatopwarming willen ze dat de uitstoot van koolstofdioxide sneller afgebouwd wordt. “Greenpeace eist de sluiting van alle kolencentrales voor 2020 en vindt in het plan te weinig concrete doelstellingen voor wind- en zonne-energie.” (1)

Van onze oosterbuur Duitsland is dan weer bekend dat dat land hard bezig is aan een heuse ‘Energiewende’ waarbij het ook uit kernenergie stapt.

In eigen land ontwikkelen regionale overheden klimaat- en milieu-actieplannen zoals eind november het ‘Vlaamse klimaatactieplan’. Daarbij wordt ook gerekend op de inzet van bedrijven, openbare diensten, burgers … Ons allen wordt gevraagd ‘duurzaam’ te gaan leven en werken.

Duurzaam leven: waarom ?

Wat verstaan we onder duurzaamheid ? Eén van de bekendste definities is die van de VN-commissie Brundtland uit 1987. Ze luidt als volgt: “Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.”

Dus niet verder doen zoals nu. Niet dat doen wat een Nederlandse met de mooie familienaam ‘Pannekoek’ ooit zo omschreef: “We potverteren alsof we de laatste generatie mensen op aarde zijn.”

Maar hoe dan wel gaan leven? En waarom ?

Als je bv. ziet hoe de ontbossing van het Amazonewoud op een jaar tijd nog met meer dan een kwart is toegenomen. (2)

Is het kalf niet al lang verdronken ? Is niet elke groen-inspanning zinloos ? Bon, breidt de vraag uit, dan kan je je ook afvragen of het leven zelf niet zinloos is. In feite wel. Tenzij je wil geloven in één of andere god, is het hier allemaal gedoemd tot verdwijnen. Onze zon zal zo’n ‘Rode reus’ worden, dat alles hier verbrandt. Bij het Nederlandse Scientias.nl verneem je dat “over 3,25 miljard jaar het laatste leven op aarde zeker zal uitsterven”. Het goede nieuws is dat “de aarde nog zeker 1,75 miljard jaar bewoonbaar is”. Tenzij wij het eerder verknoeien. Dat kan makkelijk. Want “mensen komen al in de problemen als de temperatuur maar een klein beetje toeneemt”. Net dat wat nu dreigt door de klimaatopwarming. (3)

Het klimaatakkoord van eind 2015 in Parijs en de daaropvolgende actieplannen van nationale en regionale overheden wereldwijd, tonen dat overheden wel degelijk iets beginnen te ondernemen. Ook aan de basis ontwikkelen zich allerlei ‘transitie’-initiatieven. Je kan daar lacherig of cynisch over doen, want ‘too little too late’. Maar zo kan je dan alles in de steek laten. Laat wie ziek is maar lijden. Laat wie honger heeft maar creperen. Erger nog: je kunt er zelfs munt uit slaan door hongerende regio’s wapens te verkopen. Of door zoals de maffia, munt te slaan uit de aanmaak van nep-geneesmiddelen.

Maar egoïsten als we noodzakelijkerwijze zijn om ons zelf in leven te houden, willen de meeste mensen toch ook sociaal zijn – en sommigen ook nog ecologisch – en sociaal gewaardeerd worden.

Daar vinden we al een deel van onze motivatie. Anderzijds kan je wel degelijk een deugd doend verschil maken door elkaar te helpen groener te leven, door onze omgeving minder te vervuilen, groener en leefbaarder te maken. Het Amazonewoud mag dan al verder verdwijnen: bij ons in de Ardennen is de wolf aan zijn terugkeer bezig. In Noord-Dakota behaalden de Standing Rock-Sioux zopas een overwinning tegen een pijplijn door hun gebied. Duitsland werkt aan een geweldige ‘Energie-wende’. Een land zoals Denemarken functioneert – zo vernamen we begin 2015 – op windrijke dagen reeds volledig op windenergie. Enzoverder.

Staren we ons niet blind op al het negatieve. Laten we ook de kansen zien. Of zoals Confucius al stelde: ‘beter dan in de duisternis te staren, is het om een licht aan te steken’.

Duurzaam leven: hoe ?

Misschien onderscheiden we best drie fases in het zelf duurzaam gaan leven. Als volgt samen te vatten:

Permanent bewust worden, concreet toepassen, getuigen en mobiliseren

Met ‘duurzaam te gaan leven’ is het zoals met gezond willen leven: je moet je permanent blijven informeren – via media en persoonlijke contacten - en bewust worden van alles wat nodig en mogelijk is. Continu leren wij en de anderen bij. Continu moeten we nieuwe kennis en inzichten in ons gedrag verwerken.

Vervolgens komt fase 2: het duurzaam gaan leven. Het concreet toepassen.

Fase 3 is dan die van het ‘getuigen’, het informeren van anderen en het elkaar mobiliseren. Want alleen is het moeilijk om vol te houden. We moeten elkaar stimuleren.

Het heeft qua effect ook weinig zin dat we allen duurzaamheidseilandjes op ons eentje worden. Onze aanpak dient zich te kaderen in een bredere ‘plattelands- en stads-verduurzaming’ en op een nog hoger niveau in het milieubeleid – en meer specifiek het klimaatbeleid – dat organisaties en overheden regionaal, nationaal plus inter- en supranationaal ontwikkelen.

Fase 1: Bewustwording – Enkele media-aanraders

Naast persoonlijke contacten, kunnen we beschikken over tal van mediavormen om onszelf en anderen bewust te maken van de noodzaak en de mogelijkheden tot duurzaam leven.

Een aanrader is alvast de nieuwe (release: 30 oktober 2016) documentaire ‘Before the flood’ (met Leonardo Di Caprio) (gratis te zien op: http://watchdocumentaries.com/before-the-flood/ )

Interessante websites die steeds weer te raadplegen zijn, zijn onder andere deze van het Wereld Natuurfonds https://wwf.be/ , Greenpeace http://www.greenpeace.org/belgium/nl/ , het Globale Voetafdruk-Netwerk http://www.footprintnetwork.org/en/index.php/GFN/ , het in Stockholm gevestigde ‘Weerbaarheidscentrum’ http://www.stockholmresilience.org/ Enzoverder.

Bij MO vind je in het Nederlands een overzicht van de 9 door het Stockholm Resilience Centre onderscheiden ‘planetaire grenzen’ alsmede van de daaraan te koppelen sociale grenzen: http://www.mo.be/opinie/planetaire-grenzen-overschrijden-we-niet-straffeloos

Aan te bevelen is ook het je abonneren op publicaties die je met de regelmaat van een klok aan het ecologische herinneren: op De Groene Belg dus uiteraard, maar ook de hier regelmatig ter sprake komende publicaties zoals het Luikse tweemaandelijkse Imagine, het kwartaalblad Oikos en email-nieuwsbrieven zoals die van Greenpeace of het Nederlandse Nature Today.

Fase 2: Duurzaam gaan leven. Het concreet toepassen.

1) Aankopen (voor directe consumptie of langer gebruik)

Als groene jongen of meisje, probeer je bij alles wat je aankoopt voor duurzaamheid te kiezen.

Dus let je op met alle ‘promotie-aanbiedingen’ van spullen die langer dan morgen mee moeten gaan. Hier geldt nog steeds het oude gezegde: “Goedkope koopjes zijn dure koopjes.” Bureaustoelen bv. die snel verslijten en die je dan naar het containerpark moet brengen.

Bij toestellen die elektriciteit verbruiken is het zoeken naar de meest energiezuinige.

Waar kan, kiezen we voor gerecycleerd materiaal: recyclagepapier voor het toilet bv.

Voor niet-giftig materiaal ook, zeker van belang bij aankoop van:

- speelgoed voor kinderen,

- geconserveerde voeding (opletten met metalen conserven-verpakkingen)

- verven en reinigingsmiddelen (die laatste zorgen voor heel wat binnenhuisvervuiling).

Uiteraard kies je voor materiaal dat zo weinig mogelijk verpakt is. Dus bv. niet die thee van ‘Cora’ waarbij elk theezakje in een plastic steekt. Wel voor losse thee die je in een theelepeltje doet.

Voor al de spullen die je maar zelden gebruikt, valt huren te verkiezen boven aankoop. Beter nog: uitlenen bij vrienden en/of buren.

Uiteraard hou je ook rekening met ethische aspecten: dus geen kledij (zoals sommige gebleekte jeansbroeken) die in mens- en milieu-ziekmakende omstandigheden gefabriceerd werd.

2) Afval: preventie, selectie en recyclage

Nog een andere indeling dan bij ons

Schadelijk afval trachten we zoveel mogelijk te voorkomen. Door verstandige aankopen. Door zorgvuldig gebruik en hergebruik.

In veel gemeenten wordt er aan doorgedreven selectieve afval-ophaling gedaan: PMD, Papier, Glas, GFT, Restafval … Organiseer je en doe mee.

Sommige dingen gooi je best niet weg, maar kan je hergebruiken: nogal wat glazen potten of blikken dozen bv. laten zich hergebruiken om dingen in op te bergen. In margarinevlootjes kan je spijzen diepvriezen in plaats van daar weer aparte plastieken bakjes voor te kopen. Een student gaf me ooit een ‘paper’ af, mooi ingewerkt in een oude videocassette. Enzovoort.

3) Drinken en eten: spaar milieu én lijf

Voldoende drinken is onder andere nodig om onze nieren toe te laten de afvalstoffen uit ons lichaam te verwijderen. Nu zijn onze nieren zelf niet immuun voor beschadiging door al te veel gifstoffen. Bij meer en meer mensen gaan ze op vroege leeftijd haperen. Laat ons dus zorgzaam met hen omspringen en hen niet overbelasten met bv. een overdaad aan zwaar gesuikerde ‘frisdranken’. Die kunnen vervangen worden door afwisselend water, cafeïneloze koffie en tal van theesoorten. Bij thee is er de keuze tussen echte thee (de goede groene thee, niet de zwarte) en een waaier aan kruiden- en fruit-‘tisanes’.

Wat gezonde voeding betreft, geldt dit basisprincipe: zo weinig mogelijk bewerkte voeding. Met alle extra bewerkingsprocessen komen er nieuwe gifstoffen vrij of worden ze er zelfs doelbewust (ter conservering bv.) aan toe gevoegd.

Een aanrader inzake gezonde voeding is zeker het boek “De voedselzandloper” van Kris Verburgh. Verburgh pleit er onder ander voor om niet teveel vlees te eten. Ook ecologisch is een vermindering van onze vleesconsumptie aan te raden. Zo kost een vegetarische maaltijd gemiddeld 40% minder CO2.

Voor wie het kan, is het aanbevolen zelf een tuintje te onderhouden om dagverse groenen (en fruit) te eten. Wel opletten voor de luchtvervuiling nabij drukke verkeersassen of in de stad.

4) Anders verlichten en anders verwarmen

Ons verlichten en verwarmen is in België - gelegen boven en onder 50°38' noorderbreedte – vooral in de winter een dure aangelegenheid.

Wie economisch en ecologisch op verwarming wil besparen, begint uiteraard met isoleren. En dat kan ver gaan: naast dubbele beglazing bv. ook muur-, dak- en zelfs vloerisolering.

Noteer dat volgens ‘het Vlaams klimaatplan’ - waar CD&V, N-VA, VLD, SP.A en Groen eind 2016 het over eens raakten - “verwarmingsketels met fossiele brandstoffen zoals steenkool of stookolie moeten verdwijnen. Voor aardgas blijft er tot 2025 één subsidie voor kwetsbare gezinnen over. Daarna verdwijnt ook die. Duurzame verwarming met warmtepompen of warmtenetten moet in de plaats komen.”

Hier past wel een kritische noot. Zoals Marc Alexander op 7 december in een artikel voor Climate Express aantoonde, legt het Vlaams klimaatplan de kosten voor ‘verduurzaming’ teveel op de schouders van de burgers, die als consumenten ook extra ‘groene taksen’ moeten betalen en te weinig bij de industrie. (4)

De burger wordt ook vaak gedwongen tot investeringen die niet iedereen financieren kan. Groener en ecologischer leven is ook een ‘klassenkwestie’, zoals de Nederlandse krant Het Parool begin december naar aanleiding van de thesis van sociaal wetenschapper Shivant Jhagroe, uit de doeken deed. (5)

Qua elektriciteit trachten we zowel zo weinig mogelijk te verbruiken – en dus letten we ook op met ‘sluikverbruik’ van toestellen in sluimerstand – alsook te kiezen voor een elektriciteitsleverancier die 100 % groene stroom garandeert. Voor Noord-België dient de VREG (Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt) als gids in het elektriciteitslandschap: http://www.vreg.be/nl/ . Voor Zuid-België is er CWAPE (http://www.cwape.be/ ) en in Brussel hebben onze alles vermenigvuldigende bewindslieden BRUGEL voorzien. ( http://www.brugel.be/nl ) Interessant is ook deze site van Greenpeace waar alle 21 elektriciteitsleveranciers in België beoordeeld worden: http://mijngroenestroom.be/

Wie het kan, zal zonnepanelen installeren alsook andere toestellen en installaties die van een huis (door verstandige opvang van interne en externe warmte) niet alleen een ‘passief-huis’ maar zelfs een ‘netto-energieproducerend’ huis kunnen maken.

Van gebouwen kan een volledige energie-doorlichting gemaakt worden. Elektriciteitsleveranciers hebben mensen in dienst die op aanvraag, particulieren en bedrijven, ter plekke komen adviseren hoe energiezuiniger te functioneren.

5) Ons anders – ecologischer én gezonder – verplaatsen

“Steh auf und lauf”. Een rennende jonge vrouw boven die grote titel maakte de cover van het weekblad Der Spiegel van 24 september compleet. Binnenin nog meer rennende vrouwen én 8 bladzijden uitleg waarom veel bewegen noodzakelijk is voor onze lichamelijke en mentale gezondheid. Bewegen is “balsem voor de ziel”, “kracht voor onze knoken”, “hulp voor ons immuunsysteem”, “lucht voor onze longen”, “zuurstof voor onze bloedvoorziening”, “creativiteit voor onze hersens” …

Dus verkopen die auto: beweeg zelf. Te voet. Met de fiets. En als het niet anders kan, met openbaar vervoer. Maar rijdt niet rond met een stinkkar en al zeker niet op plekken met zich qua longen nog ontwikkelende kinderen die zoals je soms ziet aan scholen, geheel door uitlaatgassen omwalmd worden.

Kan je toch niet zonder auto: kies dan voor een zo weinig mogelijk vervuilende kar. Laat die dan nog zoveel mogelijk staan. Want zelf bewegen: je weet het: zoveel gezonder. Voor jou én voor alle ander leven. (Onze bomen inbegrepen: ook zij lijden aan stress door de vervuiling van lucht en bodem.)

Vliegen. Moet het nog gezegd worden, dat dat pas echt mega-vervuilend is ? Maar wie ook mega-vervuilt, dat is heel de scheepvaart. Varend op de vuilste aller oliën: veel zwavel bevattende bunkerolie. Ramp voor het klimaat: zie de documentaire ‘Seablind’.

Tracht dan ook niet alleen je zelf niet nodeloos vervuilend te verplaatsen, maar ook niet al dat wat je verbruikt: koop dus zoveel mogelijk lokaal gemaakte spullen en voeding.

6) Anders denken en Ecologisch-creatief Innoveren

Tot slot: zoals je weet, zijn wij mensen, rare beestjes. Je kan van ons alles verwachten. Maar dus ook het goede, het creatieve. En dat creatieve hoeft niet eens high tech’ te zijn.

Zo berichtte IPS op 7 december dat bij de zadenbank CIAT op het Colombiaanse platteland de grootste collectie bonen en cassaves ter wereld bewaard wordt. Daarbij horen ook nieuw ontwikkelde bonen die hoge temperaturen kunnen overleven. Die “klimaatbestendige bonen kunnen miljoenen levens redden.”

Een ander voorbeeld komt van de ontwikkelingen in de fietswereld. Naast nieuwe plooifietsen die je in het openbaar vervoer kan meenemen, zagen we de jongste jaren in de steden een uitgebreid aanbod huurfietsen opduiken. Twintig jaar geleden zou je daar voor gek mee versleten zijn. Maar door het auto-verkeersinfarct in veel steden, levert fietsen in de stad nu vaak veel tijdwinst op

Zo kunnen we op alle mogelijke niveaus en activiteiten vernieuwingen verwachten en mee gestalte geven. Om het ecologisch innovatief denken te stimuleren reikt alvast de openbare afvalstoffenmaatschappij OVAM jaarlijks aan verdienstelijke studenten een ‘Eco Design Award’ uit.

Vergeet tot slot niet uw meest efficiënt mogelijke bijdrage aan een groenere toekomst: het vermijden van nog eens extra nieuwe vervuilers. Anders gezegd: ‘make love, not babies’. Met 7,3 miljard mensen nu - en een geschatte 8,5 miljard in 2030 wat verder oploopt tot 9,7 miljard in 2050 en zelfs 11,2 miljard in 2100 - zijn we echt talrijk genoeg. (6) Of zoals Phil Collins al zong:

“There's too many men

Too many people

Making too many problems

And not much love to go round

Can't you see

This is a land of confusion.

This is the world we live in

And these are the hands we're given

Use them and let's start trying

To make it a place worth living in.”

Phil Collins – Land of Confusion (7)

Fase 3: ‘Getuigen’, informeren, mobiliseren, organiseren …

“My generation will put it left” zong Phil Collins. Effectief ? Zullen onze generaties voor de groene ommekeer zorgen ? Dan zullen we dat in ieder geval collectief moeten aanpakken.

Vooropgegaan door gedreven figuren zoals de jonge Nederlander Boyan Slat die een systeem ontwikkelde om onze plastic-troep uit de oceanen te halen.

Aangespoord door journalisten en documentairemakers zoals Cyril Dion en Mélanie Laurent die ‘Demain’ realiseerden, een in tien landen gefilmde documentaire met pioniers die landbouw, energie, economie, democratie en opvoeding heruitvinden. Door deze positieve en concrete initiatieven samen te brengen, ontdekken ze hoe de wereld van morgen er uit kan gaan zien.

Gesteund door ecologische en natuur-organisaties zoals Climate Action Network, Friends of the Earth, Global Footprint Network, Greenpeace, World Wide Fund for Nature (WWF), Worldwatch Institute ... (8)

Voeg daar nog tal van andere burgerinitiatieven aan toe – verenigingen van inheemse volkeren bv. – en de lijst van wat er ‘ten goede bougeert’ in de wereld wordt impressionant én aanstekelijk.

Twintig jaar geleden stelde ik Canvas al voor om een documentaire reeks over onze belangrijkste natuur- en milieu-organisaties te maken. Die reeks is er nog niet. Ze moet er komen. De burger moet de weg gewezen worden naar organisaties die noodzakelijk zijn om onze planeet leefbaar te houden.

Het is te laat om nog alles over te laten aan de tandem bedrijfsleven en politiek. We zullen het vooral zelf moeten doen. Of niet doen. Aan ons de keuze. Of met de titel van een Ken-Loach-documentaire: “Which side are you on ?”

Jan-Pieter Everaerts, 8/12/2016

Bronnen:

1 – http://nl.metrotime.be/2016/12/07/must-read/nederland-wil-2050-klimaatneutraal/

2 - http://www.vilt.be/ontbossing-amazonewoud-meer-dan-een-kwart-toegenomen

3 - https://www.scientias.nl/aarde-nog-zeker-175-miljard-jaar-bewoonbaar/

4 - http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2016/12/07/is-de-vlaamse-klimaatresolutie-echt-resoluut

5 - http://www.parool.nl/binnenland/duurzaamheid-als-een-klassenkwestie~a4427367/

6 - UN-Bevolkingsprognoses begin 2015: http://www.un.org/en/development/desa/news/population/2015-report.html

7 - Land of Confusion: http://www.azlyrics.com/lyrics/genesis/landofconfusion.html

8 - Een indrukwekkende lijst van milieu-organisaties is te vinden bij Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_environmental_organizations